Müneccimbaşı Derviş Ahmed Dede Bin Lütfullah "Muneccimbaşı Tarihi (Sahaifü’l-Ahbâr) Cilt 1&2" PDF

Müneccimbaşı Ahmed Dede’nin, «Sahaifü’l—Ahbâr» adlı eseri, tarihçiler, on yedinci asır Türk âleminde vücuda getirilen üç büyük umumî İslâm ve Türk tari­hinden biri kabul edilir. Nitekim eserin değeri ve ehemmiyeti derhal anlaşıldığından, telif edildikten otuz sene sonra, Damad İbrahim Paşa’mn gayretleriyle arapça aslından Türkçe’ye tercümeye çalışılmış ve tercüme işi bir heyete havale edilmiştir. Devrin ilim adamlarından meydana gelen heyetin başına, ünlü şâir Nedim getirilmiş ve eserin tercüme­si on yılda tamamlanmıştır. Sonraları, heyete Nedim başkanlık ettiğinden, Sahaifü’l—Ahbâr tercümesi Ne­dim ’e izafe olunmuştur. Bu tercüme, 1285 (1868/- 1869) yılında, İstanbul’da, üç cilt halinde basılmıştır.

Telifinden itibaren me’haz olarak kullanılmaya baş­lanan Sahaifü’l—Ahbâr, Türkçe’ye tercüme edildikten sonra aslı uzun bir müddet unutulmuş ve ilim âlemi­ne, ancak geçen asrın başlarında, Hammer tarafından tanıtılmıştır. Hammer, eserin kaynaklarının bir listesi­ni de neşretmiştir. Son zamanlara kadar eserin Türkçe tercümesi kul­lanılmıştır. Ancak bu asrın birinci yarışından itibaren bazı tarihçiler, Sahaifü’l—Ahbâr tercümesinin eksik ve hatalı olduğunu fark edip eseri Türkçe’ye aktarmak için çalışmışlardır. Kitap Sarayları Direktörü Haşan Fehmi Turgal, eserin Anadolu Selçukluları kısmım ter­cüme etmiş ve bu tercüme «Anadolu Selçukluları, Müneccimbaşı’ya Göre» adıyla 1935 yılında İstanbul'da neş­redilmiştir. Bir müddet sonra eserin Karahanlılar bölümü, Bayezid Umumî Kütüphanesi müdürü Necati Lügal tarafından «Müneccimbaşı Şeyh Ahmed Dede Efendi’nin Sahayifü’l—Ahbâr fi Vekayi’il—Âsâr yahut Camiü'd—Düvel adlı eserinden: Karahanlılar Fasikü*lü» adıyla Türkçeye çevrilmiş ve Nihâi Atsız’ın, Münec- cimbaşı’nın hayatı ve eserlerine dair yazdığı bir önsözle birlikte basılmıştır. (İstanbul, 1940) Merhum Necati Lügal’den sonra Sahaifü'l—Ahbâr üzerinde çalışan olmamıştır. Bu yüzden Sahaifü'l—Ah- bâr’m Osmanlı Tarihine ayrılan kısmını çevirmeye ça­lıştım. Eseri kusursuz değil ama tam olarak çevirmeye gayret ettim. Metne fazlaca bağlı kaldığımdan, belki de hadiseleri akıcı bir üslûpla anlatamadım. Tarihî bir eser için bu kuruluğun hoş karşılanacağını ümit ederim. Eseri baskıya hazırlarken en çok yer ve şahıs isim­lerinin tespitinde güçlük çektim. Bibliyografyada ad­larını zikrettiğim makale ve kitaplara müracaat ede­rek, bu güçlüğü bir dereceye kadar gidermeye çalış­tım. Okunuşları şüpheli olan özel isimlerin yanma so­ru işareti koydum. Çalışmamda, eserlerinden büyük ölçüde faydalandığım muhterem Nihâi Atsız, İ. Hami Danişmend, İ. Hakkı Uzunçarşılı, Şahabeddin Tekindağ, Cengiz Orhunlu, Faruk Sümer, Bekir Kütükoğlu ve M. Altay Kövmen beylere teşekkürü manevî bir borç bilirim.
İsmail ERÜNSAL