Platon "Davlat" PDF

O‘quvchi, sen muqaddimani o‘qimaysan, bilamiz, o‘zimizdan bilamiz buni. Haqsiz ham emassan, ko‘p muqaddimalar tushunchangga cheklov qo‘yadi; ko‘zingga bir ko‘zoynak taqadi. Shunday bir ko‘zoynakki, qanchalik chiroyli ko‘rsatsa ham, ko‘rilgan bir dunyoni ko‘rsatadi senga. Muqaddimani asarning o‘zi yozgan bo‘lsa ham, senga xohlaganini ko‘rsatishga haqqi yo‘qdir o‘sha asarda. Haqqi bo‘lsa ham, ko‘p narsa yutmaydi bundan. O‘z haqqini himoya qilaman deb, asarining haqqini yemiradi; chunki asar bilan erkin aralashishingga, uning qoshini ko‘zini emas, balki tovonini yoki sochlarini sevishingga to‘sqinlik qiladi. Aslida esa, o‘zi ham aynan sening o‘sha joylarini sevishingdan xursand bo‘ladi. Bu juda murakkab ish. O‘z asariga muqaddima yozgan uchun aytyapmiz buni. Bir ham asarni boshqa tilga tarjima qilgan odamning muqaddimasini o‘ylab ko‘r. Asarni tarjima qilish bilan allaqachon sen bilan asar va muallif o‘rtasiga kirgan, yana bir ko‘zoynak taqishga harakat qiladi; go‘yo asardan nima tushunganini, uni sen qanday tushunishingni tarjimadagi tili va ifodasi bilan ko‘rsatmaganidek! Tarjima baribir asarning ma’nosini chegaralaydi. Tarjimon qanchalik puxta bo‘lmasin, senga asarning o‘zicha emas, elakdan o‘tganini beradi: Traduttore tradittore. Tarjimonga ishonch bo‘lmaydi, deydi italyanlar. Lekin bir kitobni chinakamiga, o‘tkazib yubormasdan, masxara qilmasdan o‘qiydiganlar ham faqat tarjimonlarning o‘zidir. O‘quvchi tushungandek bo‘lib o‘tib ketgan, dunyoqarashi va kundalik tashvishlariga ko‘ra chaynab o‘tirmasdan yutgan yoki bir chetga uloqtirgan narsani aylantirib, turli-tuman izohlaydi va o‘z tushunchasining javobgarligini o‘z zimmasiga oladi; ayniqsa tarjima qilinayotgan kitob Platonning "Davlat"i kabi ming-ming elakdan o‘tib, ming-ming shaklga kirgan, ikki ming to‘rt yuz yildan beri paxta kabi chayqalgan kitob bo‘lsa! Senga taqdim etayotgan o‘zbekcha "Davlat" albatta bizga ko‘ra bir "Davlat" bo‘ladi; lekin bu bizga ko‘ralikni bilib turib qilganmiz, Platonni zo‘rlab o‘z didimiz va tushunchamizga tortganimiz yo‘q.