Aykut Arıkan — Ma’lumotga Kirish Tizimlari — "Ma’lumotga Kirishda Til Muammolari" PDF

"Miloddan avvalgi VII asrda yashagan fir’avn Psammetichos, yer yuzida ishlatiladigan eng qadimgi til qaysi ekanini aniqlamoqchi bo‘ladi. Buning uchun, yangi tug‘ilgan ikki bola olib, hech kim bilan gaplashmasdan ulg‘aytiriladi. Bir necha yil o‘tgach, bolalar birinchi so‘z sifatida ‘bekos’ deydilar. O‘tkazilgan tadqiqot natijasida bu so‘z Frig tiliga mansub ekaniga qaror qilinadi." Ushbu tajribaning tilshunoslik tarixiy rivojlanishi nuqtai nazaridan ahamiyati shundaki, u empirik yoki uslubiy bo‘lmagan bo‘lsa-da, til sohasida bizgacha yetib kelgan ilk urinish hisoblanadi. Ammo zamonaviy tilshunoslik bu savolga javob izlashni rad etadi.

Tefko Saracevic, ma’lumotga kirish tushunchasi kutubxona va axborot fanining asosida yotgan uch asosiy g‘oyadan biri ekanini ta’kidlaydi. Ma’lumotga kirish jarayoni kutubxona va axborot xizmatlarining asosiy tayanchini tashkil etadi. Ma’lumotga kirish tizimi esa, u joylashgan eng katta ust tizim — kutubxonaning yuragida joylashgan kichik tizimdir. Ushbu tizim kutubxonaning an’anaviy besh elementi — kutubxonachi, foydalanuvchi, fond, byudjet va binoni o‘zaro bog‘lovchi element hisoblanadi. Til tushunchasi, ma’lumot tushunchasi bilan tarixiy chuqur aloqadorligi sababli, ma’lumotga kirish tushunchasiga ham asosiy ta’sir ko‘rsatadi. Natijada, ma’lumotga kirish tushunchasi tahlil qilinayotganda til tushunchasini e’tibordan chetda qoldirish mumkin emas. Qisqacha aytganda, ushbu tadqiqot mavzusini tashkil etuvchi ma’lumotga kirishda til muammolari, ma’lumotga kirish sohasining va, shuning uchun ham, ma’lumotga kirish tizimlarining eng muhim va aniq muammo sohalaridan biri sifatida namoyon bo‘ladi va bu sohada ishlayotgan har bir kishi uchun muhim manba bo‘lib xizmat qiladi.