Mir.az
az
en
es
fr
it
ru
tr
uz
Onları nəyə görə tutduqlarını heç kim dəqiq bilmirdi, hətta özləri də, çünki bu ölkədə həbs olunmaq üçün konkret səbəbə ehtiyac yox idi, bir gün küçədən keçir, günəşə baxır, bəlkə də çox dərindən nəfəs alırsan, bəlkə də çörəyin yanmış qabığını satıcıya qaytarırsan, və birdən qarşında iki adam peyda olur, qara geyimdə, adları bilinməyən, sənə yaxınlaşır və deyirlər: gəl bizimlə, sən də gedirsən, çünki getməmək olmaz, beləliklə də, iki nəfər eyni gün, eyni anda həbsxananın eyni dar kamerasına salındı.
Birincisi köhnə müəllim idi, şagirdlərinə həmişə deyərdi ki, sual vermək cavab verməkdən daha vacibdir, bu sözü ilə də çoxlarının xoşuna gəlməzdi, çünki ölkədə suallar cavablardan daha təhlükəli sayılırdı, ikincisi isə gənc idi, sadəcə küçədə ucadan gülmüşdü, gülüşünün səbəbi bilinmirdi, amma məmurlar düşündülər ki, kim gülürsə, mütləq kiməsə gülür, və kiməsə gülürsə, deməli rejimə gülür, beləliklə həbsdə idilər.
Birincisi gecənin yarısı dedi: Sənin tanrın, mənim tanrılarım, ya heç biri yoxdursa, ikincisi başını qaldırdı, divara söykəndi və cavab verdi: Əgər Tanrı, ya da tanrılar yoxdursa, onda heç nəyin mənası qalmaz, sonra qısa sükut oldu, sükutun içində siçanların qaçış səsi eşidildi, birincisi isə yenə dilləndi: Bəlkə də əksinə, onda hər şeyin mənası olar, ikincisi güldü, amma səsini boğdu, çünki həbsxanada güldüyünü eşidən olsaydı, sabah daha dar kameraya keçirə bilərdilər.
— Bu indi nə deməkdir, dedi ikinci.
— Tanrıya niyə ehtiyac duyursan, dedi birinci.
— Əgər tanrılar yoxdursa, onda hər kəs istədiyini edər, heç nəyin dəyəri qalmaz, dedi ikinci.
— Əgər yoxdurlarsa, deməli yoxdurlar, dedi birinci.
Dialoq sanki bir körpü kimi uzandı, onların üzərindən heç kim keçmədi, amma hər sözün altından rejim keçirdi, çünki həqiqət həmişə rejimin üzərində gəzirdi. Onları susdurmaq üçün divarlara dualar yazmışdılar, duaların yanında rəhbərin şəkli asılmışdı, rəhbərin baxışları isə eləydi ki, guya hər an səni izləyir, sən düşünəndə də o bilir, sən güldüyündə də o bilir, bəlkə də bu səbəbdən adamlar danışmaqdan çox pıçıldayır, pıçıldamaqdan çox susurdular.
Müəllim dedi: Əgər insanlar tanrılardan qorxmasaydı, bəlkə də rejimdən də qorxmazdılar, gənc isə əlavə etdi: Ona görə də rejim üçün tanrılar lazımdır, tanrıların olmaması belə, onların varlığını zəruri edir.
Onlar uzun müddət danışmadılar, yalnız divarın o biri tərəfindən birisinin iniltisi eşidilirdi, kim bilir, bəlkə də sabah o da onların kamerasına gətiriləcəkdi, ya da heç vaxt geri qayıtmayacaqdı.
Və beləcə, həmin gecə daha bir günə çevrildi, günəş yenə doğdu, amma onların kamerasına çatmadı, çünki günəşin özü də bu ölkədə divarın o üzündə idi.
Şərhlər 11
Şərh Yaz