Kitap Kokusu: Neden Bu Kadar Çekici?

Kitap kokusu neden hepimizin hoşuna gider, hiç düşündünüz mü?

Belki okuduğumuz kitaplar karakterimizi şekillendirdiği için. Belki satırlarda kendimizden bir parça bulduğumuz için. Belki de bu koku, sayfaları değil, bedenimizi, benliğimizi yansıttığı için.

Bu kendine has koku, annemizin, babamızın ya da ninemizin kitap okuduğu anları anımsatır bizlere. Kırmızı Başlıklı Kız, Kaşağı, Denizler Altında 20 Bin Fersah, 80 Günde Devri Alem... Agatha Christie ile polisiye maceralara atıldığımız anlar gözümüzde canlanır, maceraperest yanımızı koklarız. Tolstoy’un klasikleri, Stephen King’in satırları... Her biri burnumuzda tüter. Duyguların her hali kıymetli değil mi sonuçta?

Nasıl ki bir müzik bizi geçmişe ışınlayabiliyorsa, bir koku da diyar diyar gezdirir bizi. Bir yemeğin tadını sevmemizin nedeni, o yemekle ilişkilendirdiğimiz güzel bir anıdır. Çocukken bayram kahvaltılarında yediğim kıymalı pideyi hâlâ çok severim. Annemin pazarları yaptığı peynirli poğaçalar ise başka bir dünya.

Ama kitap kokusunu sevmemizin tek sebebi bu duygusal bağlantılar değil. Yapılan son çalışmalar kitap kokusunun bilimsel nedenini de ortaya koydu.

Araştırmalara göre kitap kokusunu oluşturan üç ana etken var: mürekkep, kâğıt ve ciltlemede kullanılan yapıştırıcı. Bu üç etken, zamanla uçucu organik bileşikler (VOC) oluşturuyor. Bu bileşikler, zamanla etrafa tatlımsı bir koku yayıyor.

Kitaplarımız eskidikçe sararır, yıllanmış şarap gibi. Zamanla kâğıdın yapısındaki selüloz ve lignin bozulur, bu bozulma sonucu benzaldehit, etil hekzanol, toluen ve etil benzen gibi organik bileşikler ortaya çıkar ve hoşumuza giden o tatlı kokuları yayar.

Toluen ve etil benzen vanilyamsı, benzaldehit ve furfural bademsi, etil hekzanol ise çiçeğimsi kokular yayar. Kokunun yoğunluğunu belirleyen etken, kimyasal karışımın yanı sıra kitabın yaşıdır.

2017 yılında yapılan bir çalışmada, yaklaşık 80 kişilik bir gruba çeşitli kokular koklatılmış ve tahmin etmeleri istenmiş. Katılımcıların çoğu, koklatılan eski kitap kokusunu en çok çikolataya benzetmiş. İkinci tahminleri ise kahve olmuş. İlginç değil mi? Çikolata artı kahve... Gel de kitap kokusunu sevme!

Şimdi ben, çikolata ve kahve eşliğinde kitap okumaya gidiyorum. 😊