Betül Aslan "Kardeş Yardımı" PDF

Azerbaycan Türkleri’nin, Birinci Dünya Savaşı esnasında Rus işgaline uğrayan Türkiye topraklarında Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi vasıtasıyla yaptığı yardım çalışmalanna, işgal günlerini yaşamış kişilerin hatıralarında zaman zaman rastlamamıza rağmen, bu konuda şimdiye kadar ilmı bir çalışma yapılmadığı gibi, gerek Türkiye kamuoyunun ve gerekse Azerbaycan kamuoyunun bu konudaki bilgileri oldukça yetersizdir. Yani Türkiye’de yaşayan Türkler, Birinci Dünya Savaşı’nda kendilerine yapılan bu yardımlar hakkında hemen hemen hiçbir bilgiye sahip olmadıklan gibi, Azerbaycan Türkleri de, Anadolu’daki kardeşlerine yaptıklan yardımlardan habersizdirler. Özellikle Sovyet Rusya’nın, Azerbaycan halkının Türkiye’ye karşı ilgi ve yakınlığını ortadan kaldırmak için uyguladığı siyasetin sonucu olarak; 70 yıl boyunca Azerbaycan’da bu konularda hemen hiçbir ilmi araştırma yapılmadığı gibi, Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi’nin adı dahi unutturulmaya çalışılmıştır. Türkiye’de bu konularla ilgilenmek isteyen bazı araştırmacılar ise, yeterli kaynaklara ulaşamadıkları için, uzak durmak zorunda kalmışlardır. Mesela, Akdes Nimet Kurat Türkiye ve Rusya adlı eserinin önsözünde “Azerbaycanlılar tarafından kurulan Cemiyet-i Hayriye’nin Sarıkamış, Kars ve Erzurum çevrelerindeki Türk-İslam kardeşlerine ve Türk esirlerine çok büyük yardımları dokunmuştur” demesine karşın, şu öz eleştiride bulunmaktan kendisini alamamıştır:
“Maalesef bunlara ait malzemeyi ele geçiremedik. Dolayısıyla bu dönemde Türkiye ile Azerbaycan arasındaki münasebetler çok az aydınlatılabildi.”
İşte bu konulardaki bilgi eksikliğini ortadan kaldırmak, Azerbaycan ve Türkiye halkının birbirlerine karşı duydukları kalpten gelen samimi ilgi ve sevgiyi bir kez daha vurgulamak, o zor günlerde hiçbir fedakärlıktan kaçınmadan, her türlü maddi ve manevi yardımları yapan insanları minnet ve şükranla yad etmek, onlara karşı teşekkür borcumuzu böylece ödemek istedik.
Bu çalışma da esas olarak, Azerbaycan Türklerinin Birinci Dünya Savaşı yıllarında, Rus işgaline uğrayan bölgelerde, Rus ve Ermeni zulmünden dolayı çok zor duruma düşen, felaketler yaşayan Türk ve Müslüman halka yaptığı maddi ve manevi yardımlar ele almmış, Azerbaycan Türklerinin Rus esareti altında bulunmalarma rağmen, fertler ve cemiyetler olarak, kardeşlik hissi ve muhabbetiyle, hiçbir fedakärlıktan kaçınmayarak, hatta bazen bu yolda canlarını feda ederek “Kardaş Kömeği” şiarıyla başlattıkları, dünyada bir eşi ve benzeri bulunmayan yardım çalışmaları üzerinde durulmuştur.