Tarık Saygı — "Atatürk va Qirol" PDF

Montrö konferensiyasidan so‘ng Angliya bilan Turkiya o‘rtasida boshlangan tezkor yaqinlashuv, Angliya qiroli VIII Edvardning Turkiyaga tashrifi bilan yanada kuchaydi. 1936 yil sentabr oyida Angliya qiroli Turkiyada tantanali ravishda kutib olinishi, turk jamoatchiligining Angliya bilan do‘stligini ochiq-oydin namoyon qilish yo‘lida tashlangan birinchi qadam bo‘ldi. Qirolning Atatürkni ziyorat qilishi, Turkiya bilan Angliya o‘rtasidagi munosabatlarning rivojlanishining ochiq belgisi bo‘ldi. Qirolning Turkiyaga tashrifi norasmiy bo‘lishiga qaramay, aks-sadosi katta bo‘ldi. Mahalliy va xorijiy ommaviy axborot vositalarining tashrifga qiziqishi eng yuqori darajada bo‘ldi. Tashrif davomida Atatürk va qirol o‘rtasida yuzaga kelgan samimiy muhit, ikki davlat o‘rtasidagi kelajakdagi munosabatlarga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. Jahon diplomatiyasi tarixida dushman davlatlar o‘rtasidagi yarashuv tashriflari turiga birinchi misol ham shu bo‘ldi. Bu tashrif bilan namoyon bo‘lgan turk-ingliz yaqinlashuviga ko‘plab davlatlar ijobiy munosabatda bo‘lgan bo‘lsa-da, Italiya va Sovet Ittifoqi kabi davlatlar esa tashrifdan norozi bo‘lishdi. VIII Edvard-Atatürk uchrashuvi Germaniyada yaqin kelajakdagi turk-ingliz ittifoqi uchun birinchi qadam sifatida baholandi va tashrifning katta siyosiy ahamiyatga ega ekani ta’kidlandi. Qirolning Turkiyaga kelishi, ikki mamlakat o‘rtasidagi barcha to‘siqlar bartaraf etilgan bir paytda sodir bo‘lishi bilan ham diqqatga sazovor bo‘ldi. Bu jihat, Turkiyaning O‘rta yer dengizi va Balkanlardagi tinchlik siyosati bilan Angliyaning Balkanlar va O‘rta yer dengizi siyosati o‘rtasida yaqinlik borligi sifatida ifodalanishi mumkin. Shu sababli Angliya qiroli Turkiyaga kelib, Atatürk bilan uchrashishi, yaqin tariximiz nuqtai nazaridan jamiyat va diplomatiya uchun katta voqea bo‘ldi.