SAHIH-I BUXORI MUXTASARI

Buxoriy, xalq orasida Sahih-i Buxoriy deb mashhur bo‘lgan al-Jome‘u’s-Sahih nomli asarini 600 000 ga yaqin hadis orasidan tanlab, 16 yil davomida yaratganini, har bir hadisini (yoki bobini) yozishdan oldin albatta g‘usl olib, ikki rakat namoz o‘qiganini aytgan.

U asarini tugatgach, uni o‘sha davrning eng mashhur hadis olimlari Ahmad ibn Hanbal, Yahyo ibn Main va Ali ibn al-Madiniyga ko‘rsatgan. Bu olimlarning barchasi as-Sahihni ma’qul deb topgan, to‘rtta hadisdan tashqari ichidagilarning barchasi sahih ekaniga guvohlik bergan. Uqayliy esa: “Bu to‘rtta hadis haqida so‘nggi so‘z Buxoriyniki. Ular ham sahihdir”, degan. Buxoriy, al-Jome‘u’s-Sahihda bir hadisini turli joylarda turli isnodlar bilan takrorlagani sababli, asardagi hadislarning joyini to‘liq aniqlash oson emas, sahoba va tobein so‘zlari bundan mustasno, muallaq, mutobi‘ va takrorlar bilan birga kitobda 9082 ta rivoyat va 25 000 dan ortiq isnod zanjiri mavjudligi asardan foydalanishni qiyinlashtiradi. Shu qiyinchilikni bartaraf etish maqsadida ilk davrlardan boshlab turli tadqiqotlar olib borilgan, ulardan ba’zilarida takror va isnodlar kabi faqat hadis mutaxassislarini qiziqtiradigan masalalar ajratib olingan. Bu tadqiqotlarning eng muhimlaridan biri ham Zebidiyning at-Tajrid as-Sarih asari bo‘lib, Sahih-i Buxoriyning eng mashhur muxtasarlaridandir. Yozilgan kundan to hozirgacha, ham Sahih-i Buxoriy, ham Tajrid as-Sarih asari Islom olamining barcha hududlarida olimlar, ilm talabalar, voizlar, xatiblar, ayniqsa hadis o‘qishni istagan deyarli har bir musulmon uchun qo‘l kitobi bo‘lib kelmoqda.