Shiiylik: Bir Ko'z Yig'ishtirish

Shiiylik - Islom dunyosida muhim o'rin tutgan bir mazhabdir va bu mazhabni tushunish, Islom tarixining va madaniyatining chuqurliklariga tushish demakdir. Shiiylikning paydo bo'lishi, rivojlanishi va bugungi kundagi o'rni haqida ma'lumotga ega bo'lish, Islomning xilma-xilligini va boyligini anglash uchun katta ahamiyatga ega. Ushbu maqolada, "Shiiylik nima va nima emas?" degan savollarga keng javob topasiz va mavzu bo'yicha muhim o'qish tavsiyalarini kashf etasiz.

Shiiylik nima?

Shiiylik - Islomning ikki asosiy mazhabidan biridir va asosan, Payg'ambar Muhammad (s.a.v.) vafotidan keyin, imomatning Ali ibn Abu Tolib va uning avlodlari tomonidan davom ettirilishi kerakligiga ishonadi. Shialar, Ali payg'ambarimizning haqiqiy vorisi ekanligiga va uning avlodlari Islom jamoasini boshqarishga haqli ekanligiga ishonishadi. Bu e'tiqod, Shiiylik va Sunniylik o'rtasidagi asosiy farqdir.

Shiiylik mazhabi, o'z ichida turli-tuman bo'limlarga ega. Eng mashhurlari orasida O'n ikki Imomchilik (Isna Ashariyya), Ismoililik va Zaydilik mavjud. Bu bo'limlarning har biri, imomat haqidagi turli qarashlari va tarixiy rivojlanishlari bilan e'tiborga sazovordir.

Shiiylik nima emas?

Shiiylik, ko'pincha noto'g'ri tushunilgan va noto'g'ri talqin qilingan bir mazhabdir. Shiiylik, alohida bir din emas; bu Islomning bir talqinidir. Shialar, xuddi shu Qur'onga ishonadilar va xuddi shu asosiy ibodatlarni bajaradilar, ammo imomat va diniy liderlik haqida boshqacha tushunchaga ega.

Shiiylik, radikal bir harakat yoki bid'atchi bir mazhab sifatida ham ko'rilmasligi kerak. Tarix davomida, Shiiylik, keng bir intellektual va madaniy boylik yaratgan, ko'plab olimlar, faylasuflar va san'atkorlarni yetishtirgan. Shiiylik, boy bir ilohiyotga, falsafaga va mistisizmga ega va bu jihatlari bilan Islom dunyosiga katta hissa qo'shgan.

Shiiylikning tarixiy rivojlanishi

Shiiylikning kelib chiqishi, Payg'ambar Muhammad (s.a.v.) vafotidan keyin yuz bergan xalifalik munozaralariga borib taqaladi. Ali ibn Abu Tolibning xalifa sifatida qabul qilinmasligi va undan keyin ro'y bergan Karbalo voqeasi, Shiiylikning shakllanishida muhim rol o'ynagan. Karbaloda Husayn ibn Aliyning shahid qilinishi, Shiiylikda markaziy ahamiyatga ega va bu voqea, shialar uchun motam va xotirlash kunidir.

Tarixning keyingi davrlarida, Shiiylik, ayniqsa Eronda kuchayib, Safaviylar imperiyasi bilan davlat dini bo'lgan. Bu davrda, Shia olimlari va faylasuflari, Shiiylikning ilohiy va falsafiy asoslarini yanada rivojlantirganlar.

Bugungi kunda Shiiylik

Bugungi kunda Shiiylik, ayniqsa Eron, Iroq, Bahrayn va Livan kabi davlatlarda muhim aholiga ega. Eron, Shiiylikning eng kuchli bo'lgan davlatidir va bu yerda Shia Islom, davlatning rasmiy dini sifatida qabul qilingan. Shiiylik, bu davlatlarda ijtimoiy, siyosiy va madaniy hayotning muhim qismidir.

O'qish tavsiyalari

Shiiylikni yaxshiroq tushunish uchun quyidagi kitoblarni o'qishingiz mumkin:

1. "Shiiylik: Diniy va falsafiy asoslari" - Ibrohim Kalin: Ushbu kitob, Shiiylikning asosiy e'tiqodlarini, tarixini va falsafiy asoslarini batafsil tahlil qiladi.
2. "Islom tarixi: Boshlanishidan bugungi kunga qadar" - Hamid Dabashi: Islom tarixining keng bir panoramasini taqdim etuvchi ushbu asar, Shiiylikning tarixiy rivojlanishini ham keng qamrab oladi.
3. "Karbalo: Tarix va afsona" - Ilber Ortayli: Karbalo voqeasining tarixiy va mifologik jihatlarini tahlil qiluvchi ushbu kitob, Shiiylikning eng muhim voqealaridan birini chuqur tahlil qiladi.
4. "Shia siyosiy fikri tarixi" - Abdulkarim Surush: Shia fikr tarixi va siyosiy falsafasini o'rganuvchi ushbu asar, Shiiylikning intellektual boyligini yoritadi.

Xulosa

Shiiylik, Islom dunyosida muhim o'rin tutgan, boy bir ilohiyot va falsafiy boylikka ega bo'lgan bir mazhabdir. Shiiylikning nima ekanligini va nima emasligini tushunish, Islomning xilma-xilligini va boyligini anglash uchun katta ahamiyatga ega. Ushbu maqolada taqdim etilgan ma'lumotlar va o'qish tavsiyalari, Shiiylikni chuqurroq tushunishingiz uchun bir boshlang'ich nuqtasi bo'lishi mumkin.

Eslab qoling, tarix davomida Shiiylik, Islomning muhim bir qismi bo'lgan va bugungi kunda ham mavjudligini davom ettirmoqda. Bu boy merosni tushunish, Islom dunyosini yaxshiroq tanishimizga yordam beradi.