Fonetik Təhlil: Nədir və Necə Edilir? - Dərs

Fonetik təhlil, bir sözün səs tərkibinin və hərf strukturlarının detallı və sistemli şəkildə araşdırılmasıdır. Bu təhlil, sözün necə yazıldığına və necə oxunduğuna dair dəqiq məlumatlar vermək üçün həyata keçirilir. Aşağıda, fonetik təhlilin mərhələlərini daha aydın və başa düşülən şəkildə təsvir edirik.

1. Sözün Səs və Hərf Tərkibi

İlk mərhələdə, təhlil edilən sözün hərf tərkibi müəyyən edilir. Bu mərhələ, hər bir hərfin səs özəlliyini dəqiqləşdirməyə kömək edir.

Məsələn: 'kitab' sözünde 'k', 'i', 't', 'a', 'b' hərfləri vardır.

2. Sözün Hecaları və Vurğusu

Bu mərhələdə, sözün heca tərkibi və vurğu (stres) yeri təyin edilir. Vurğu, bir sözdə daha çox diqqət çəkən və yüksək intensivlikdə oxunan heca mənasına gəlir.

Məsələn: 'universitet' sözünde 'u-ni-ver-si-tet' kimi beş heca vardır və vurğu üçüncü hecada qoyulur: 'uni**ver**sitet'.

3. Sait Səslər

Saitlər, sözün incə və qalın səslərini müəyyən etmək üçün incələnir. Həmçinin, onlar dodaqlanan (labial), dodaqlanmayan, açıq və qapalı olaraq da təsnif edilir.

Məsələn: 'ana' sözündə 'a' saiti qalın, açıq və dodaqlanmayan səsdir.

4. Samit Səslər

Samit səslər kar (voiced) və ya cingiltili (voiceless) olurlar. Bu mərhələdə, sözdəki hər bir samit səsinin bu iki kateqoriyadan hansısına daxil olduğu müəyyən edilir.

Məsələn: 'kitab' sözündeki 'k' səsi cingiltili, 'b' səsi isə kar samitdir.

Qeyd:

Fonetik təhlil zamanı hərf, ahəng, heca və vurğu sözün yazılışına, səs, sait və samit isə sözün oxunuşuna əsasən müəyyən edilir.