Qəzazədə – Müharibənin Ortasında Bir Qadın, Səssizliyin İçində Bir Fırtına

Yazan: Şevval Demirdöğer

Hərbi bir romandan nə gözləyərsiniz? Toqquşmalar, əmr-komanda zənciri, vətən sevgisi, nizam-intizam, strategiya... Bəs bir qadının, "komandir" sifəti ilə bütün bunların tam ortasında durduğu bir kurgunu? Qəzazədə, sizi müharibənin tam ortasına buraxmaqla kifayətlənmir; öyrəşdiyiniz bütün qəlibləri bir-bir dağıdır.

Üstəğmen Sezin Qəza, təkcə uniforması ilə deyil, duruşu ilə də sistemə meydan oxuyan bir xarakterdir. Xüsusi qüvvələrdə xidmət edən ilk qadın olması, hekayənin sadəcə başlanğıc nöqtəsidir. Sezin'in özündən əmin addımları ilə qurduğu düzən, bir toqquşmada yaşanan "kiçik" bir səhvlə alt-üst olur. Amma bu çöküş, əslində hekayənin yüksəlişidir. Çünki tam burada başqa bir xarakter devreye girir: Yüzbaşı Turan Akkurt. Soyuq, sərt, qaydaçı... Ancaq eyni zamanda yadda qalan, hətta bir az ürkütücü. Girdiyi səhnədə təkcə hekayəni deyil, oxucunun da diqqətini komandası altına alır.

Qəzazədə, təkcə bir hərbi aksion romanı deyil. Müharibənin içində doğulan dostluqlar, toqquşma mühitində cücərən eşq, komandir ilə tim arasındakı bağ, fərdi travmalar və daxili hesablaşmalar... Bütün bunlar bir-birinə qarışır. Yazar, təkcə hadisələri anlatmır; xarakterlərin iç dünyalarını da qazır. Sezin'in iç səsi, bəzən qəhqəhə atdıracaq qədər güclü yazılıb. Bəzən "bəsdir artıq" dedirtəcək qədər inadcıl, bəzən isə "mən olsaydım mən də belə davranardım" dedirtəcək qədər haqlı.

Kitab boyunca oxucunun zehninə həkk olunan bir şey varsa o da gerçəkçilikdir. Hərbi jarqon, əməliyyat səhnələri, xarakterlərin acıları və kiçik xoşbəxtlikləri elə yerli-yerində ki; kitabı oxuyarkən arxa planda bir radio telsiz səsi eşidirmiş kimi hiss edirsən. Kələş Timindəki xarakterlərin hər biri diqqətlə çəkilmişdir. Təkcə Sezin və ya Turan deyil; Şükrüdən Göktuğa, Nizamidən Fırat qardaşa qədər hər kəsin özünəməxsus bir səsi var.

Eşq mövzusuna gəlincə... Burada oxucular ikiyə ayrıla bilər. Bəziləri Sezin ilə Turanın tikanlı səyahətini ehtiraslı bir münaqişə kimi görəcək, bəziləri isə bu çəkişmədən yorulacaq. Amma nə olursa olsun, hər ikisinin də haqlılıq payı olduğu bir hekayədir bu. İnsan münasibətlərinin, xüsusilə müharibə kimi ucqar bir mühitdə necə təkamül etdiyini göstərmək baxımından da olduqca təsirlidir.

Qəzazədə, anlatımı ilə də diqqət çəkir. Sadə amma təsirli bir dil, cümlələrin altına gizlənmiş duyğular, bəzi yerlərdə daş kimi sərt, bəzi yerlərdə isə pambıq kimi yumşaq bir atmosfer yaradır. Yazarın kəlmələri ilə yaratdığı dünya, yalnız bir hekayə deyil; bir təcrübədir. Hər bölüm, yeni bir sarsıntı. Hər səhnə, xarakterlərin iç dünyasına bir pəncərə.

Və sonra... final. Kitabın sonu, oxucunun zehnində uzun müddət səslənəcək bir əks-səda buraxır. Hər şeyin üzərini örtən bir sonluq deyil, əksinə bir davam duyğusu... Bu hekayənin bitmədiyi, sadəcə növbəti bölümə keçildiyi düşüncəsini oyadan bir sonluq.

Qəzazədə; həm aksion axtaranlara, həm xarakter dərinliyi istəyənlərə, həm də emosional sarsıntılardan qorxmayanlara yazılmış bir romandır. Şevval Demirdöğer, qələmi ilə təkcə bir kurqu yaratmır; eyni zamanda bir "qadın əsgər" hekayəsi ilə Türk ədəbiyyatında hələ də kifayət qədər yer tapa bilməmiş bir mövzunu mərkəzə alır.