Albert Camus mashhur "Yot" romanini qanday yozgan?

Romanlar orasida birinchi jumlasi bilan ta’sir qiladiganlardan "Yot" eng oldingi o‘rinlarda turadi. "Yot" romanini birinchi jumlasini o‘qigan zahoti bosh qahramonning ichki dunyosiga chuqur qiziqish uyg‘otadigan asardir. Men har doim qiziqardim: Albert Camus bu romanini yozayotganida qanday ruhiy holatda edi, nimalarni o‘ylardi? Albert Camusning "Yot" romanini tugatgandan so‘ng rafiqasiga yozgan maktubini o‘qib, bu savollarga javob topdim. Mana o‘sha maktubning tarjimasi: "Kecha soatlarida senga yozyapman. Romanimni deyarli tugatdim va shunchalik asabiylashyapmanki, uxlay olmayman. Shubhasiz, hali qiladigan ishlarim bor. Yana bir bor ko‘zdan kechirishim, qo‘shimchalar qilishim, ba’zi qismlarni qayta yozishim kerak. Lekin, asosan tugatdim va oxirgi jumlani yozdim. Qo‘lyozmalarim oldimda; ko‘p ishlaganimni va iroda ko‘rsatganimni o‘ylayman – roman yaxlitligini saqlash uchun ko‘plab turli fikr va istaklardan voz kechishga majbur bo‘ldim. Ba’zan ba’zi jumlalar, his-tuyg‘ular va voqealar xayolimdan tezda o‘tib ketdi. Qilgan ishimdan g‘alati bir faxr his qilardim. Lekin ba’zan faqat kamchilik va yetishmovchiliklarni ko‘rdim. Bu hikoyaga juda chuqur sho‘ng‘idim. Endi bu qog‘ozlarni bir chetga qo‘yaman va yangi loyiha boshlayman. O‘n besh kun ichida bu tuyg‘ulardan xalos bo‘lib, bu roman ustida yana ishlayman. Keyin o‘qib chiqaman. Bu ishni ko‘p cho‘zgim kelmaydi. Aslida, bu roman ikki yildan beri ichimda yashab keladi. Yozayotganimda his qilganimdek, u allaqachon ichimda tugallangan edi. So‘nggi ikki oyimning katta qismini shu ishga sarfladim. G‘alati, lekin gazeta olish uchun tashqariga chiqqanimda bir jumlani yarimta qoldirib, qaytib kelganimda hech qanday qiyinchiliksiz, mukammal ravonlikda davom ettirib, jumlani tugatardim. Oldin hech narsani bu qadar uzluksiz va oson yozmagan edim. Bu kunlarda yaxshi uxlolmayapman, hatto uyqusizlikdan qiynalyapman. Uyg‘ongan zahotim yozadigan asarlarim xayolimga keladi. Endi loyihalarim va komos haqidagi hamma narsani ancha ravshan tushunganligim uchun ularni yozishni xohlayapman. Bu kecha juda charchadim. Bu kunlarda Parijda ishlash meni bunchalik charchatadimi, o‘zimdan so‘rayapman. Lekin aslida bu roman ham shuncha mas’uliyat yuklaydi, chunki menga osondek tuyulgan, lekin aslida meni holdan toydirgan uzluksiz qat’iyat bilan ishlashim kerak edi. Eng kulgilisi – mamnun bo‘ldimmi-yo‘qmi, o‘zim ham bilmayman. Ko‘rinadiki, faqat shu meni o‘zimdan uzoqlashtira olardi. O‘ylaymanki, butun borlig‘im bilan shu ishga sho‘ng‘iganim uchun Parijning boshqa hamma narsasini e’tiborsiz qoldira olaman. Lekin bu bir chetda tursin, mehnat zavqi hech kim tortib ololmaydigan bir ma’noga ega edi va mana, bu meni charchatdi. Lekin, bu matnni o‘qiydigan ham hech bo‘lmasa men kabi charchashini o‘ylaganimda, ichidagi doimiy bezovtalik ko‘plab qalblarni sindiradimi-yo‘qmi, bilmayman. Lekin masala bu emas. Men bu bezovtalikni istadim va uni yaratish uchun o‘zimni baxshida qildim. Bezovtalik borligidan xabardorman. Yoqqanini bilmayman. Bundan tashqari o‘zgarish yo‘q. Bu yerda yoz kechalari nam va yomg‘irli. Romanimdagi bir jumla esimga tushyapti: "U yerda, u yerda ham kechqurun g‘amgin bir fursat bor edi." Jazoir yoki Orandagi kechqurlarni qanchalik sog‘insam, dengiz bo‘yida bo‘lishni ham shunchalik sog‘inyapman... Oldimda bir yoz va bir qish bor, bir necha hafta u yerda bo‘lish va yashil osmonni ko‘rish uchun. Bularning hammasi juda uzoqda va u yerga yetib bora olishimga ham ishonmayman. Balki shuning uchun ham bu yakunlangan narsadan so‘ng quvonch bilan o‘rnimdan turmadim. Payshanba. Bu maktub yomon va o‘qilmas holatda. Baribir senga yuboryapman. Kecha shunchalik asabiy edimki, to‘g‘ri yozolmadim." Albert Camus, 1940 yil 30 aprel Eslatma: U, hayoti davomida o‘zini hech qaysi mafkuraga mansub his qilmagan va shunday degan: "Haqiqatan muhim bo‘lgan yagona falsafiy muammo – bu o‘z joniga qasd qilishdir. Hayot yashashga arziydimi-yo‘qmi degan savolga javob topish – falsafaning asosiy savoliga javob topishdir."