Ürəyinizin Mühasibatlığı: Sevginin Gizli Xərcləri

"Aşiq olmaq baha başa gələ bilər, amma aşiq olmamaq həmişə daha bahalı başa gəlir; eşqdən qorxanlar çox vaxt eşqsizliyin yaşamaq sevincini alıb aparan bir boşluq olduğunu anlayırlar." - Bernard Shaw

Shaw-un bu sözlərini ilk oxuyanda ağlıma belə bir fikir gəldi: Eşq həqiqətən bir iqtisadiyyatdır? İnvestisiya etdiyimiz, risk aldığımız, bəzən qazandığımız bəzən itirdiyimiz bir bazardır?

Bu haqda biraz düşünək, aşiq olduğunuz zaman nələr baş verir? Beyninizin dopamin səviyyələri kokain istifadəçilərinə bənzər şəkildə yüksəlir. Helen Fisher-in beyin analizlərində gördüyü bu vəziyyət, eşqin həqiqi mənada bioloji bir "xərc"i olduğunu göstərir. Yuxularınız qaçır, diqqətiniz dağılır, bəzən məntiqli qərarlar verə bilmirsiniz. "Çəhrayı eynəklə" baxmaq boş yerə deyilməyib.

Amma Shaw-un əsas vurğuladığı məsələ budur: Bu xərclər, aşiq olmamaqdan doğan itgilər yanında heç nədir. Harvard Universitetinin 80 il davam etdirdiyi araşdırma göstərir ki, keyfiyyətli münasibətləri olan insanlar 50 faiz az ürək xəstəliyi yaşayır, immunitet sistemləri daha güclü və daha uzun yaşayırlar. Tənhalığın sağlamlıq üzərindəki təsiri gündə 15 siqaret çəkməklə bərabərmiş.

İqtisadi baxımdan da vəziyyət eynidir. Linda Waite və Maggie Gallagher-in araşdırmalarına görə, evli cütlər subaylara nisbətən orta hesabla 20 faiz çox qazanır. Təkbaşına yaşamaların xərci ortadadır: kirayəni təkbaşına ödəmək, hesabları bölüşə bilməmək, ev işlərini təkbaşına həll etmək...

Bəs niyə qaçırıq eşqdən? Amy Cuddy-nin araşdırmalarına görə, rədd edilmək beynimizə həqiqi fiziki ağrı kimi təsir edir. John Gottman-ın işlərində də keçmiş ağrıların yeni münasibətlərə necə kölgə saldığını görürük. Azadlığımızı itirəcəyimiz qorxusu da var bir də. "Bəlkə özüm ola bilməyəcəyəm?" deyə düşünürük.

Amma burada maraqlı bir paradoks var: Eşqi nə qədər möhkəm tutmağa çalışsan, o qədər sürüşür əlindən. Rumi dediyi kimi, "Eşq səni dəyişir, sən eşqi yox." Dəyişməyə qarşı dursan, onsuz da əvvəldən uduzduğunu demək olar.

Virginia Woolf-un bir sözü var: "Böyük eşqlər böyük risklər tələb edir." Bəlkə də Shaw-un demək istədiyi bu idi. Həyatın əsası başa gələni yaşamamaqda gizlidir. Eşqin qısamüddətli xərcləri var əlbəttə - yuxusuzluq, diqqət itkisi, emosional rollerkoaster... Amma uzunmüddətli gəlirleri daha böyükdür: daha yaxşı sağlamlıq, emosional zəka inkişafı, həyata məna qatma, yaradıcılıq partlaması. Paolo Coelho-nun bütün kitablarının eşq hekayəsi olmasını təsadüf sanırsınız?

Eşqsizliyin ən böyük xərci bəlkə də budur: Qaçırdıqlarımızın fərqinə belə varə bilmirik. O "kaşki olsaydı" deyə başlayan cümlələr, gecələr düşündüyümüz paralel aləmlər, cəsarətimiz çatmadığı üçün yaşaya bilmədiyimiz hekayələr...

Qəlb qırmaq əslində bir təcrübədir — öyrənmək və böyümək fürsətidir. Pablo Neruda-nın dediyi kimi: 'Eşq o qədər qısadır ki, unutmaq çox uzun görünür.' Amma bu unutma prosesi də bizə çox şey öyrədir, bizi daha dərin, daha empatik və daha insan edir.

Bəlkə də eşqin əsl dəyəri buradadır: Bizə özümüzü tanıma fürsəti verir. Sevdiyimiz zaman kim olduğumuzu, sevildiyimiz zaman kimlər ola biləcəyimizi kəşf edirik. Bu kəşf səyahətinin dəyəri nə qədər yüksək olsa da, ödəməməyin xərci daha ağırdır.

Shaw haqlıymış. Aşiq olmaq bahalı amma aşiq olmamaq həmişə daha bahalıdır. Çünki eşqsizlik təkcə pulu yox, ruhun zənginliyini də alıb aparır.