İsabel de Madariaga "Korkunç Ivan" PDF

Çar tacını daşıyan ilk rus monarxı, IV. İvan, Osmanlı sultanları Qanuni Süleyman, II. Səlim və III. Murata uyğun gələn uzun hakimiyyəti dövründə (1547-1584) bir tərəfdən ölkəsini genişləndirərək hakimiyyəti institutlaşdırdı, digər tərəfdən də qorxu imperiyası yaratdı. Özünə rəqib olacağından qorxduğu əmisi oğlunu və onu dəstəkləməkdən şübhələndiyi görkəmli şəxsləri öldürdü və təsadüfən oğlunu öldürdü. Novqorod şəhərinin dağıdılmasını əmr etdi, minlərlə insan qətlə yetirildi, on minlərlə insan sürgün edildi. Ona görə də o, “möhtəşəm və qorxunc” mənasını verən “qroznı” ləqəbini qazanaraq tarixə İvan Qroznı kimi düşüb.

Bununla belə, IV. İvan həm də ölkəsində daimi institutların və ənənələrin banisidir. O, ölkəsini Qərblə ticarətə açmaq üçün ingilislərə ticarət imtiyazları verdi. Kazanı, Həştərxanı fəth etdi, Qərbi Sibirə ilkin rus ekspansiyasını dəstəklədi və davam etdirdi. Lakin şərqdə və cənubda bu fəthlər ilə qərbdəki qonşuları Livoniya və Polşaya qarşı davamlı müharibə vəziyyətini maliyyələşdirməyə yönəlmiş iqtisadi siyasət, onun zülmünü həyata keçirmək üçün bir vasitə olan yeni tip dövlət təşkilatı oprichnina-nı dəstəkləmək idi. Ölkənin ürəyini qoruyan müdafiə xətlərinin gücləndirilməsi tamamilə mənfi nəticələrə gətirib çıxardı.

“1550-ci illərdə gənc İvan müdrik və tədbirli liderin xüsusiyyətlərini göstərdi. Bu illər bəzi konstruktiv tədbirlərin həyata keçirildiyi dövrdür. Sonra 1560-cı ilin daxili faciəsi baş verdi, yəqin ki, bir sıra ciddi paranoya hücumlarının birincisi idi və bu, çarın tarazlığını tamamilə pozdu. Hakim elitanın başında tüğyan edən vəhşilik və sadizm nəhayət genişlənən çevrələrə yayıldı, azğınlıq və çılğınlıq cilovsuz işgəncələr və qırğınlarla nəticələndi”.

İzabel de Madariaqanın bu möhtəşəm tərcümeyi-halı Rusiyanın dərin tarixinə işıq salır.