Yusif Vəzir Çəmənzəminli - İki Od Arasında

Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin "İki od arasında" romanı, Qarabağ xanlığının taleyüklü dövrünü əks etdirən tarixi bir əsərdir. İlk dəfə 1964-cü ildə "Qan içində" adı ilə nəşr olunan bu roman, müəllifin 1937-ci ildə qələmə aldığı son əsərlərindəndir.

Roman, XVIII əsrin sonu - XIX əsrin əvvəllərində Qarabağ xanlığının Rusiya və İran kimi iki böyük dövlət arasında qalmasını təsvir edir. Əsərin mərkəzində dövrün görkəmli şairi və dövlət xadimi Molla Pənah Vaqif dayanır. Çəmənzəminli, Vaqifi təkcə lirik şair kimi deyil, həm də mahir diplomat və uzaqgörən siyasətçi kimi təqdim edir.

Romanda Vaqifin şairliyi ilə diplomatik fəaliyyəti arasındakı əlaqə ustalıqla göstərilir. Onun Qarabağ xanlığının müstəqilliyini qorumaq, qonşu dövlətlərlə münasibətləri tənzimləmək və xanlığın inkişafını təmin etmək üçün göstərdiyi səylər təsvir olunur. Vaqifin Rusiya və İranla münasibətlərdə tarazlığı qorumaq cəhdləri, eləcə də Gürcüstan və digər qonşu xanlıqlarla əlaqələri əsərin əsas mövzularındandır.

Çəmənzəminli, Vaqifi xalqın müdrikliyinin və milli maraqların təmsilçisi kimi təsvir edir. Romanda onun şair həssaslığı ilə dövlət xadimi məsuliyyətini necə birləşdirdiyi, mürəkkəb siyasi vəziyyətdə Qarabağ xanlığının mənafeyini qorumaq üçün göstərdiyi səylər ətraflı şəkildə əks olunur.

"İki od arasında" romanı, Azərbaycan tarixinin mühüm bir dövrünə işıq salan, milli kimlik və müstəqillik məsələlərini ön plana çəkən dəyərli bir ədəbi əsərdir.