Cəfər Cabbarlı "Dönüş" PDF

Cəfər Cabbarlının *"Dönüş"* pyesi (1934), Azərbaycan ədəbiyyatında sosial dəyişikliklərin və insanların bu dəyişikliklərə münasibətinin incələndiyi əhəmiyyətli bir əsərdir. Yazıçı bu pyesdə, sovet rejiminin gətirdiyi sosial, iqtisadi və ideoloji dəyişikliklərin cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinə və fərdlərinə necə təsir etdiyini, həmçinin bu dəyişikliklərə qarşı insanların verdiyi reaksiyaları araşdırır.

*"Dönüş"* pyesinin əsas mövzusu, köhnə dünyadan yeni sovet həyatına keçidin insanların həyatında yaratdığı ziddiyyətlərdir. Əsərin qəhrəmanları arasında bu keçidi qəbul edən və buna qarşı çıxan müxtəlif obrazlar var. Pyesin baş qəhrəmanı, cəmiyyətin köhnə qayda-qanunlarına bağlı olan, lakin yeni quruluşla üzləşərək öz mənəvi və sosial dəyərlərini yenidən dəyərləndirmək məcburiyyətində qalan bir şəxsdir. Bu dönüş, insanın öz mənəviyyatında, əxlaqında və dünya görüşündə baş verən dəyişikliklərin simvolik ifadəsi kimi təqdim olunur.

Cabbarlı, əsərdə keçmişlə yeni arasındakı qarşıdurmanı dramatik şəkildə təsvir edir. Köhnə ənənələrə bağlı insanlar sovet dövrünün gətirdiyi dəyişikliklərə qarşı çıxır, lakin yeni ideologiya ilə ayaqlaşmağa çalışan obrazlar da var. Bu cür ideoloji qarşıdurmalar, pyesin əsas dramatik gərginliyini təşkil edir və yeni bir cəmiyyət qurularkən yaranan çətinlikləri ön plana çıxarır.

*"Dönüş"* pyesində həm də ailə və cəmiyyət arasındakı münasibətlər də dərindən araşdırılır. Sovet dövrünün sosial və iqtisadi islahatları ailələrin və fərdlərin həyatına böyük təsir göstərir. Pyesdə göstərilən ailə konfliktləri, insanın şəxsi həyatında baş verən dəyişikliklərin sosial müstəvidə necə əks olunduğunu açıq şəkildə göstərir. Əsərdə, köhnə nəsillə yeni nəsil arasındakı ideoloji fərqlər və bu fərqlərin yaratdığı toqquşmalar da diqqət mərkəzindədir.

Cəfər Cabbarlı, *"Dönüş"* pyesində təkcə sosial və siyasi məsələləri deyil, həm də insanın daxili dünyasını, psixoloji vəziyyətini araşdırır. Pyesdəki qəhrəmanlar, cəmiyyətin tələbləri və öz şəxsi dəyərləri arasında seçim etməyə məcbur qalırlar. Bu daxili ziddiyyətlər, əsərin əsas ideyalarından biri olan "daxili və xarici dəyişikliklərin birliyi"ni vurğulayır.

Nəticə etibarilə, *"Dönüş"* pyesi, Cəfər Cabbarlının cəmiyyətin böyük dəyişikliklər yaşadığı bir dövrdə yazdığı, sosial və ideoloji problemləri işıqlandıran əsərlərdən biridir. Yazıçı bu pyesdə keçid dövründə olan cəmiyyətin ziddiyyətlərini, köhnə və yeni həyat tərzləri arasındakı qarşıdurmaları dramatik şəkildə təqdim edərək, Azərbaycan cəmiyyətinin sosial inkişafını dərin təhlil edir.